Przyjmowanie przez przeciętnego Polaka lub Polkę leków bez recepty jest największe w Europie. Mało kto zastanawia się przy tym, jak ważny wpływ na działanie tych leków ma jedzenie. W 2018 roku wydatki, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, wyniosły 153 Euro, podczas, gdy w sąsiednich Niemczech stanowiły niespełna połowę tej wartości – 73 Euro. Statystyka ta nie uwzględnia leków na receptę.
Czy spożywając taką liczbę środków farmaceutycznych mamy świadomość prawidłowego ich stosowania?
W odpowiedzi na powyższe pytanie powstało zapewne wiele książek, jednak dzisiaj chciałabym się skupić na bardzo kluczowej sprawie – mianowicie – wpływie substancji zawartych w żywności na stosowane przez pacjenta leki. Przy tej okazji, na wstępie, pragnę zaznaczyć że interakcja leki – jedzenie oraz napoje jest sprawą, której absolutnie nie należy bagatelizować.
Jak pokarm wpływa na działanie leków? I czy pora dnia ma jakiekolwiek znaczenie?
Pora dnia oraz odstęp czasowy od posiłku mają istotny wpływ na działanie leków. Jedzenie opóźnia opróżnianie żołądka, przez co leki dłużej przebywają w przewodzie pokarmowym, więc ich wchłanianie jest wydłużone. Ten efekt może być pożądany w przypadku leków wymagających dłuższego czasu wchłaniania, dlatego powinniśmy zażywać je w trakcie posiłku lub krótko po nim. Istnieją jednak leki, takie jak np. hormony tarczycy czy leki stosowane w chorobie wrzodowej, gdzie niekorzystnie jest, gdy pokarm istotnie zmniejsza ich wchłanianie, dlatego zaleca się przyjmować je na czczo.
Zanim przejdziemy dalej i przedstawię kilka konkretnych substancji pokarmowych i ich efekty, chcę podkreślić ważną rzecz – przed zastosowaniem każdego preparatu należy zapoznać się z jego ulotką, gdzie omawiane ograniczenia, jakie mogą występować. Można, oczywiście, także skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Jakie produkty wpływają na działanie leków?
Alkohol
Gdy wspominamy o wpływie środków spożywczych na leki, na pewno wielu z Was przyszedł do głowy alkohol. Nic dziwnego – świadomość społeczeństwa w tym temacie jest na dość wysokim poziomie, nawet jeśli nie do końca znamy mechanizm tego procesu.
Kieliszek z alkoholem
Alkohol hamuje przemiany metaboliczne niektórych leków.
Co to oznacza? Substancje lecznicze, zamiast być normalnie przetworzone, wchłonięte i/lub wydalone pozostają w organizmie dłużej. Nie jest to wcale dobra wiadomość, gdyż stężenie leku we krwi rośnie. Należy pamiętać, że tylko odpowiednio dobrana dawka ma właściwości lecznicze, a gdy jej wartość jest za duża, ryzykujemy wystąpieniem efektów ubocznych, a nawet przedawkowaniem. Działanie takie jest zauważalne zwłaszcza w przypadku preparatów oddziałujących na układ nerwowy, np. środki uspokajające, antydepresyjne czy też nasenne.
Powyższy jest tylko jednym z przykładów. Łączenie alkoholu z popularnymi środkami przeciwbólowymi, a nawet witaminami, może prowadzić do powikłań układu trawiennego, łącznie z uszkodzeniem żołądka, wątroby i nerek. W przypadku innych leków (np. antybiotyków) mamy do czynienia z obniżeniem wydajności leku.
Sok grejpfrutowy
Teraz, dla odmiany, spójrzmy na napój niealkoholowy, który mało komu może kojarzyć się jako coś, co bardzo negatywnie oddziałuje z lekami. Sok z grejpfruta oraz inne soki cytrusowe zawierają substancje zakłócające metabolizm niektórych preparatów leczniczych. W efekcie stężenie leku we krwi wzrasta nawet kilkakrotnie, czyli uzyskujemy rezultaty takie, jak te opisane wyżej w przypadku alkoholu (efekty uboczne, przedawkowanie, zatrucie). Hamujące działanie soku grejpfrutowego utrzymuje się przez wiele godzin. Za bezpieczną granicę uznaje się czas 4-6 godzin pomiędzy piciem soku a przyjęciem leku, jednak w skrajnych przypadkach mogą to być nawet 24 godziny!
Sok z grejpfruta
Sok grejpfrutowy a leki – kiedy najbardziej należy uważać?
- preparaty przeciwhistaminowe (stosowane np. przez alergików)
- leki przeciwwirusowe (stosowane w leczeniu HIV i AIDS)
- cyklosporyna (stosowana między innymi po przeszczepach)
- blokery kanału wapniowego (stosowane u osób z nadciśnieniem)
Powyższa lista nie obejmuje wszystkich możliwych leków. W interakcje z sokiem grejpfrutowym mogą wejść także niektóre specyfiki obniżające poziom cholesterolu we krwi oraz leki uspokajające.
Jedzenie pomelo, zielonego grejpfruta (sweetie) i gorzkiej pomarańczy również wpływa na działanie leków.
Czym nie popijać leków
Interakcja jedzenie – leki to nie wszystko – przyjrzyjmy się jeszcze innym substancjom płynnym, które mają udowodnione negatywne skutki na niektóre grupy leków:
- sok żurawinowy – hamuje aktywność warfaryny – enzymu odpowiedzialnego za metabolizm. Leki przeciwzakrzepowe to jeden z przykładów preparatów, jakich działanie może zostać zakłócone
- herbata – zawiera garbniki, które osłabiają wchłanianie leków oraz flawonoidy, zmieniające metabolizm leków w ustroju
- napoje z kofeiną (kawa, napoje energetyczne) – nasilają działanie kwasu acetylosalicylowego (najbardziej znanego jako aspiryna). Możliwe jest także nadmierne pobudzenie układu nerwowego i objawy przedawkowania kofeiny.
Czym zatem popijać leki?
Najlepszym i najbezpieczniejszym wyborem jest zwykła woda, najlepiej przegotowana. Jako substancja neutralna, w żaden sposób nie wpływa na wchłanianie ani metabolizm leków.
Jednak ponownie zachęcam do przeczytania ulotki – jeżeli, dla odmiany, są w niej wskazania do zażywania leków z jedzeniem lub napojami, na pewno je tam znajdziemy.
cdn.
Autorką tekstu jest Katarzyna – farmaceutka z wieloletnim doświadczeniem
Zdjęcie soku z grejpfruta dzięki pexels.com/pl-pl