Dni przedświąteczne to czas, kiedy w naszej kuchni szczególnie wymownie goszczą przyprawy korzenne. Używamy ich zarówno do zimowej rozgrzewającej herbaty, jak i do pierników, które wypiekamy przed świętami. Uwielbiamy ich aromat, gdyż kojarzy nam się ze świętami – czasem, w którym każdy z nas zwalnia, wycisza się, odpoczywa i spędza czas z rodziną.
Przyprawy korzenne nadają potrawom nie tylko aromat i smak, ale mają również wiele właściwości prozdrowotnych. Jednakże w niektórych przypadkach ich spożycie bywa przeciwwskazane. Czy znajdują zastosowanie w dietach leczniczych? Które z nich warto używać w kuchni oraz kto powinien ich unikać? Zapraszam do lektury 🙂
ANYŻ – substancje czynne w nim zawarte to m.in. atenol, flawonoidy i kumaryny, dzięki którym działa rozkurczowo, moczopędnie, wykrztuśnie, przeciwgorączkowo, odkażająco oraz poprawia trawienie, łagodzi kolki i zmniejsza wzdęcia.
Anyż
Jak wiele substancji, tak i te zawarte w anyżu, mogą powodować alergie. Bezwzględnie należy go wykluczyć z diety przy schorzeniach nowotworowych – raka piersi, jajnika, macicy, jak również przy włókniakach macicy i endometriozie, gdyż możliwe jest jego działanie podobne do estrogenu. Ostrożnie również należy używać anyżu podczas zażywania pewnych leków, gdyż zawarte w nim substancje mogą wchodzić z nimi w interakcje. Do leków tych należy tamoksyfen stosowany w nowotworach piersi, endometrium oraz podczas menopauzy. Anyż może również zmniejszać działanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych.
GOŹDZIKI – substancją aktywną jest eugenol. Goździki, podobnie jak anyż, poprawiają trawienie, łagodzą objawy niestrawności, mają działanie odkażające, a nawet niwelują przykry zapach z ust, np. po zjedzeniu czosnku. Olejek eteryczny w nim zawarty ma również właściwości przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze a nawet przeciwpasożytnicze. Eugenolu używa się w stomatologii do odkażania kanałów zębowych. Olejek goździkowy jest wykorzystywany w aromaterapii do zmniejszania bóli reumatycznych oraz mięśniowych. Należy jednak pamiętać, że może podrażniać skórę.
Goździki
Jednym z przeciwwskazań do stosowania goździków jest przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych oraz okres przed operacją, ponieważ eugenol zmniejsza krzepliwość krwi.
GAŁKĘ MUSZKATOŁOWĄ
stosowano w medycynie ludowej na dolegliwości związane ze wzdęciami oraz jako lek na reumatyzm i zapalenie oskrzeli. Zawiera spore ilości antyoksydantów, które mają działanie przeciwnowotworowe. Jednakże należy używać jej z umiarem, ze względu na obecność mirystycyny, która wykazuje właściwości narkotyczne. Dlatego gałka muszkatołowa jest przeciwwskazania przy stosowaniu leków antydepresyjnych.
SZAFRAN – wytwarzany ze znamion słupków szafranu uprawnego, zawiera flawonoidy oraz likopen o działaniu antyoksydacyjnym. Przyprawa ta wykazuje właściwości poprawiające trawienie oraz wzmacniające żołądek. Preparaty na bazie szafranu (dzięki obecności safranalu) można stosować do łagodzenia objawów lekkiej depresji bez wywołania tak silnych skutków ubocznych, jakie wywołuje stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Szafran jest przeciwwskazany do stosowania podczas ciąży oraz u dzieci.
CYNAMON – zawiera kumarynę, która ma właściwości uspokajające, przeciwbólowe i przeciwobrzękowe. Kumaryna ma również działanie poprawiające apetyt i wspomagające trawienie. Jednak zbyt duża ilość tego związku niekorzystnie wpływa na wątrobę. Oprócz kumaryny, w cynamonie zawarte są również flawonoidy, katechiny oraz kwas chlorogenowy, dzięki którym przyprawa ta ma działanie antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz wspomagające odporność. Pomaga również uregulować poziom cholesterolu oraz cukru we krwi. Badania w Maryland dowiodły, że może hamować rozprzestrzenianie się komórek nowotworowych.
Cynamon jest przeciwwskazany w chorobach wrzodowych żołądka i dwunastnicy, atopowym zapaleniu skóry oraz ciąży.
KARDAMON – pobudza wydzielanie soku żołądkowego oraz apetyt. Reguluje również poziom cholesterolu. Wykazano też jego pomocne działanie przy niwelowaniu nudności i wymiotów, a także zapaleniu pęcherza moczowego i halitozie (nieprzyjemnym zapachu z ust). Niektóre badania wskazują, że pomaga usunąć nadmiar wody z organizmu.
Kardamon może wywołać obrzęk gardła oraz pokrzywkę (kontaktowo), jednak tego typu alergie obserwuje się rzadko. Kardamon może zaburzać działanie aspiryny oraz leków przeciwzakrzepowych i przeciwdepresyjnych.
KURKUMA – zawarta w niej kurkumina jest nierozpuszczalna w wodzie, ale dobrze rozpuszcza się w tłuszczach i alkoholu. Wchłanialność kurkuminy w jelicie zwiększona jest w obecności piperyny obecnej w czarnym w pieprzu. Kurkumina ma działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, jak również niwelujące nadkwaśność (dzięki pobudzaniu wydzielania żółci), dlatego w medycynie ludowej stosowana była jako lek na dolegliwości żołądkowe, w chorobach pęcherzyka żółciowego, a nawet w chorobach nerek. Zawarte w kurkumie substancje pobudzają komórki nerwowe oraz znajdują zastosowanie we wspomaganiu leczenia depresji. Kurkuma polecana jest również w profilaktyce wielu chorób nowotworowych. Trwają badania nad korzystnym wpływem składników zawartych w kurkumie na nasze oczy, m.in. w leczeniu zespołu suchego oka czy zapalenia spojówek. Poza kurkuminą, kurkuma zawiera również witaminy z grupy B oraz E (dlatego kosmetyki z kurkumą dobrze wpływają na skórę trądzikową) i K, jak również składniki mineralne, wśród których wymienić można: wapń, magnez, żelazo i inne.
Kurkuma jest przeciwwskazana u kobiet w ciąży, ponieważ pobudza skurcze macicy. Nie powinny przyjmować jej również osoby stosujące leki przeciwzakrzepowe. Duża dawka kurkuminy może wywołać biegunki a u osób a chorobami pęcherzyka żółciowego, zwiększyć dolegliwości bólowe.
Kurkumy bezwzględnie nie powinno się łączyć z lekami na: cukrzycę, obniżającymi poziom kwasu solnego w żołądku, rozrzedzającymi krew oraz chemioterapeutykami. Rzadko zdarza się alergia na tę przyprawę.
ZIELE ANGIELSKIE – ułatwia trawienie tłustych potraw, a przygotowany na jego bazie napar niweluje dolegliwości żołądkowe i biegunkę. Może mieć zastosowanie jako lek rozkurczający mięśnie gładkie. Wspomaga wchłanianie selenu, odporność oraz leczenie trądziku, zwłaszcza w połączeniu z rumiankiem. Na bazie ziela angielskiego wytwarzane są maseczki nawilżające skórę.
Przyprawę tę powinny ograniczać osoby cierpiące na nadkwaśność, wrzody żołądka oraz kobiety w ciąży.
WANILIA – pomaga w niwelowaniu napięcia nerwowego spowodowanego stresem. Zapach wanilii ma działanie uspokajające i wspomagające zasypianie. Wanilia użyta do potraw sprawia, że wydają się one słodsze, dzieki czemu można ograniczyć ilość cukru dodawanego np. do ciasta. Zawatre w wanilii substancje wpływają na obniżenie aktywności ośrodka łaknienia, czemu niektórzy przypisują działanie wspomagające odchudzanie. Wśród pozostałych właściwości prozdrowotnych wanilii wymienia się m.in.: działanie rozkurczające na mięśnie przewodu pokarmowego oraz dróg moczowych, antyoksydacyjne, regulujące tętno, łagodzące objawy reumatoidalne i zwyrodnieniowe oraz wiele innych.
Przeciwskazania dotyczą nadciśnienia oraz alergii na olejek waniliowy.
Jak na wszystkie przyprawy, tak i na te korzenne, niekorzystnie wpływa wysoka temperatura, dostęp tlenu, wilgoć oraz światło. Czynniki te obniżają nie tylko aromat przypraw, ale również ich prozdrowotne działanie. O wiele dłużej swój aromat zachowują w postaci niesproszkowanej.
Opisane w artykule przeciwwskazania dotyczą zazwyczaj dużej ilości tych przypraw. Dodane do pierników czy ciast i spożywane z umiarem, nie powinny nikomu zaszkodzić.
Przepisy na napoje rozgrzewające znajdziesz tutaj
Źródła:
- Borowy T., Kubiak M.S. Przyprawy korzenne – tradycja smaku. Gospodarka mięsna 2009
- Wierzchowski J., Pawlak Z. Ocena przydatności niektórych przypraw. Rocznik PZH 1963
- Orkusz A., Bogacz-Radomska L. Znaczenie przypraw w żywieniu człowieka. Nauki inżynierskie i technologie. Prace naukowe Uniw. Wrocławskiego 2017
- Kosciuczuk A. Przyprawy korzenne – dobre na chłodne zimowe dni. Wiadomości rolnicze 2012